Alphorn czyli róg alpejski w Szwajcarii

Alphorn czyli róg alpejski, to tradycyjny szwajcarski instrument dęty, znany ze swojego charakterystycznego wyglądu i dźwięku. Choć pierwotnie używany przez pasterzy do komunikacji ze zwierzętami i innymi pasterzami, z biegiem lat stał się symbolem narodowym Szwajcarii oraz atrakcją turystyczną.

(Szwajcarzy grający na Alphorn, czyli w rógu alpejskim; Źródło: schoenesleben.ch)

 

Historia i Pochodzenie Alphorn

Alphorn, podobnie jak didgeridoo, indyjska bambusowa trąbka czy afrykański róg, jest jednym z najstarszych drewnianych instrumentów dętych.

Pierwsze wzmianki o alphornie w Szwajcarii pochodzą z połowy XVI wieku i zostały udokumentowane przez przyrodnika Conrada Gesnera. Instrument ten przez wieki służył pasterzom do różnych celów, w tym do przywoływania krów z pastwisk do stajni na czas dojenia. Istnieją liczne dzieła sztuki, które przedstawiają alphorn używany do motywowania krów podczas wędrówki w góry lub do uspokajania ich podczas dojenia.

 

Znaczenie Kulturowe

W XIX wieku, wraz z romantyzmem i odrodzeniem folkloru oraz turystyki, alphorn przeżył renesans i zyskał status symbolu narodowego Szwajcarii. Choć jego pierwotna funkcja na pastwiskach zanikła, alphorn zyskał na popularności jako instrument muzyczny.

(Zespół grający na Alphornie w Szwajcarii; Źródło: rts.ch)

W latach 20. XIX wieku, bernicki urzędnik Niklaus von Mülinen rozpoczął naprawę alphornów i ich dystrybucję utalentowanym muzykom, co przyczyniło się do odrodzenia tego instrumentu.

 

Budowa i Konstrukcja Rogu Alpejskiego

Alphorn jest instrumentem dętym, który mimo swojej prostoty, jest trudny do opanowania. W Szwajcarii najczęściej używany jest alphorn w tonacji Fis/Ges (Fis-dur/Ges-dur), który ma długość 3,5 metra. Instrument ten składa się z długiej, stożkowej rury zakończonej na jednym końcu dzwonem, przypominającym kształtem róg krowy.

Tradycyjnie alphorny były wytwarzane z młodych, krzywych sosn rosnących na stromych zboczach Alp. Dzisiaj, oprócz drewna sosnowego, używa się także jesionu oraz innych materiałów, w tym nawet węgla.

 

Proces Wytwarzania Rogów Alpejskich

Proces produkcji alphornu, mimo zmieniających się technik na przestrzeni wieków, zasadniczo pozostaje taki sam. Do lat 30. XX wieku, alphorny były wykonywane ręcznie z jednego kawałka drewna, które było wydrążane, a następnie składane z powrotem.

Obecnie, alphorny są składane z kilku części, które są następnie rzeźbione w odpowiedni kształt. Wytworzenie alphornu zajmuje około 70 godzin pracy, a końcowy produkt jest stabilizowany za pomocą drewnianej podpory i owinięty rattanem. Współcześnie stosuje się również ustniki, które umożliwiają lepszą kontrolę nad dźwiękiem.

 

Techniki Dmuchania

Muzycy grający na alphornie stosują te same techniki dmuchania jak przy instrumentach blaszanych, co sprawia, że dźwięk alphornu łączy bogactwo brzmienia instrumentów blaszanych z miękkością instrumentów drewnianych.

Kluczową cechą alphornu jest jego skala dźwięków. Chromatyczna skala, znana z temperowanego systemu tonów, jest osiągalna tylko od czwartej oktawy wzwyż. Szczególnie charakterystyczne dla alphornu są trzy dźwięki, które nie występują w temperowanym systemie tonów: siódmy ton naturalny (b, które jest nieco za wysokie), jedenasty (między Fa a Fis, znane jako słynne Fa alphornu) oraz trzynasty (nieco wyższe niż As).

 

Alphorn jako Instrument Muzyczny

Alphorn znalazł swoje miejsce nie tylko w tradycyjnej muzyce ludowej, ale także w muzyce klasycznej, jazzowej oraz w eksperymentach muzyki nowoczesnej. W Szwajcarii istnieje Szwajcarskie Stowarzyszenie Jodłowania, które zrzesza około 1 800 grających na alphornie, a liczba ta stale rośnie.

Alphorn regularnie pojawia się na festiwalach jodłowania, paradach organizowanych przez Szwajcarskie Stowarzyszenie Tradycyjnego Stroju oraz na międzynarodowym festiwalu alphornu w Nendaz.

 

Alphorn w Kulturze i Turystyce

Obecność alphornu w szwajcarskiej kulturze jest niezaprzeczalna. Jest on nieodłącznym elementem wielu świąt i festiwali, a jego charakterystyczny dźwięk jest rozpoznawalny na całym świecie. Alphorn stał się także ważną atrakcją turystyczną, przyciągającą wielu gości z różnych zakątków świata, którzy chcą doświadczyć autentycznego brzmienia tego unikalnego instrumentu.